Cebri İcra Nedir

Cebri icra nedir? Sözlük anlamı zor kullanarak yerine getirmektir. Borçlu kişinin borcunu ödememesi durumunda ve hukuki unsurların varlığı dahilinde devlet iradesi ile borcun tahsili anlamına gelmektedir. Kanunlara dayanarak tamamen yasal olarak cebri icra yolu ile işlem gerçekleştirilir. Hukukun bireylere tanıdığı hakların ilgililerince riayet edilmesi, saygı duyulması gerekir. Ama bunun toplumdaki herkesçe gerçekleşmesi olası değildir. Bu durumda toplumsal düzen ve barışın sağlanması için yine hukukun bireylere tanıdığı müeyyidelere başvurulması gerekir. Bir hakkın ihlal veya inkâr edildiği iddiasındaki kişinin yapması gerekenler kural olarak iki adımdan oluşur.

İlk adım, mahkeme aşamasıdır. Kişinin talebi üzerine hakkın varlığını ve aynı zamanda ihlal ya da inkâr edildiğinin tespit edilmesi ve giderilmesinin istendiği aşamadır. Mahkeme böyle bir tespitte bulunduğu ancak hükmün gereği yerine getirilmediği takdirde Devletin icra organlarına başvurulması ikinci aşamayı oluşturur. Cebri icra nedir? Kelime olarak zorla yerine getirme anlamına gelir. Hatırlatmak gerekir ki kanun koyucu bazı hallerde dava açıp hüküm elde etmeden doğrudan cebri icra organlarına başvurulabilmesini düzenlemiştir. İcra iflas hukukunun konusuna hükmün gereğinin yerine getirilmesi aşaması girer. İcra Hukuku iki çeşittir. İlki, icra (cüzi icra) hukuku ikincisi ise iflas (külli icra) hukuku olarak isimlendirilmektedir. Bunlar cebri icranın da çeşitleri olmaktadır.

Cebri İcra Çeşitleri Nelerdir?

Cüzi İcra

Cebri icranın bir çeşidi olan cüzi icra, bir ya da birden fazla alacaklıya karşı borçlu olan borçlunun hacze konu olan mallarının sadece alacağa yetecek kısmının satılıp takipte bulunan alacaklılara ödenmesidir. Cüzi icrada kendi içerisinde ilamlı ve ilamsız olmak üzere ikiye ayrılır. Asıl olan ilamlı icra olmasına karşın uygulamada durum tam tersidir.

İlamlı icrayı tanımlamak gerekirse, esasında alacağın mahkeme kararı ile bütün bir ve kesinlik niteliğinde tespit edilmiş olması beraberinde yapılacak cebri icra takibidir. Taraflara verilen bu tespit hükmü nüshasına ilam adı verilir. Alacaklının elinde alacaklı olduğunu gösteren ilam ya da İİK m.38 ’da ve çeşitli kanunlarda sayılan ilam niteliğinde bir belge vardır. Bu belgelere örnek olarak, davayı kabul, mahkeme içi sulh, noterler tarafından düzenleme şeklinde yapılan kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içeren belgeler, icra kefaletleri, temyiz kefaletleri ilâm niteliğinde belgeler verilebilir.

İlamsız icra, para ve teminat alacakları için kabul edilmiştir. Burada alacaklının elinde ilam ya da ilam niteliğinde bir belge bulunmasa da borçlu aleyhine cebri icra takibi başlatabilmektedir. İlamlı ve ilamsız icra belli başlı farkları şöyledir;

• Alacaklı ilamlı icra takibi başlatabilmesi için elinde ila ya da ilam niteliğinde bir belge olması gerekir. Ancak ilamsız icra için herhangi bir belgenin olması şart değildir.
• İlamlı icranın konusu her türlü alacak iken ilamsız icranın konusu ancak para ve teminat alacağı olabilir. İstisna olarak da kiralanan taşınmazların ilamsız tahliyesi düzenlenmiştir.

İlamsız icra dört takip türüne ayrılmıştır. Bunlar;

• Genel haciz yoluyla takip
• Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip
• Rehinin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takip
• Kiralanan taşınmazların ilamsız tahliyesine ilişkin takip yoludur.

A) Genel Haciz Yoluyla Takip: ilamsız cebri icrada asıl olan takip türüdür. Elinde bir belge bulunmayan para ve teminat alacaklısının başvurabileceği takip yoludur.

B) Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yoluyla Takip: Alacaklının elinde bono, poliçe ya da çek kıymetli evraklarından birisinin bulunması aranmıştır.

C) Rehinin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip: Maddi hukuka göre rehinle temin edilen alacağın temerrüdü halinde bu takip yoluna başvurulur. Rehinle temin edilmiş bir alacak var ise alacaklı kural olarak önce rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapmak zorundadır. Rehine el koymak mümkün değildir. Rehin satılarak alacak buradan ödenir. Ayrıca lex commissoria yasağı gereği rehinli malın alacaklının mülkiyetine geçeceğini düzenleyen sözleşmeler geçersizdir. Alacaklının elinde ilam varsa, rehinin paraya çevrilmesi yoluyla ilamlı takip; yoksa rehinin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takibe başvurulur.

D) Kiralanan Taşınmazların İlamsız Tahliyesine Başvurmak: İki durumda söz konusu olabilir. İlk duruma göre, kira bedelini ödemeyen kiracının kira bedelini ödemesi ve tahliyesi için mahkemeye başvurmaksızın icra dairesine başvurabilmesidir. İkinci durumun temelinde borçlar hukuku yöntemi olan yazılı tahliye taahhüdü vardır. Kiraya verenini elinde tahliye taahhüdü var ise ve yapılan ihtarname sonrasında ödeme emrine itiraz gerçekleştirilmemiş ise kira süresi biten kiracıyı icra dairesine başvurarak tahliye ettirtebilir. İkinci durumda diğer takip türlerinden farklı olarak bir para borcu yoktur.

Külli İcra

Külli icra, iflas davası ve takiplerinden oluşur. Cebri icra türlerinden bir diğeridir. İflas takibi tek bir alacaklı tarafından başlatılır ancak iflasın açılması ile borçlunun tüm alacaklıları tasfiyeye katılır. Ayrıca borçlunun malvarlığı külli (bütün) olarak tasfiye edilir.

İflasın söz konusu olması için borçlunun tacir, tacir sayılan, tacir gibi sorumlu olan kişilerden olması gerekir. cebri icra türlerinden olan cüzi icranın konusu yalnızca özel hukuktan kaynaklanan alacaklardır. Külli icranın konusu hem özel hukuku hem de kamu hukuku alacakları olabilir.

Cebri İcra Hakkında Sık Sorulan Sorular

Cebri icra konusunu tam anlamıyla anlamak adına aşağıda ziyaretçilerimizden gelen soruları derledik ve cevaplandırdık.

İlginizi çekebilecek diğer makalelerimiz.

• Borcun Taksitle Ödenmesi
• Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacakları
• İhtiyati Tedbir