İş Sözleşmesi Türleri

Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi ayrımı, iş sözleşmesinin türlerini süre esasına göre sınıflandırmanın neticesinde karşımıza çıkmaktadır. Sözleşmeler açısından süre esasına dayanan bu ayrım İş Hukuku açısından büyük önem arz etmektedir. İş Kanunu Madde 9/2’de Belirli süreli iş sözleşmesi ve belirsiz süreli iş sözleşmesi düzenlenmiştir. Bu sözleşmeler çalışma biçimleri bakımından tam süreli veya kısmî süreli yahut deneme süreli ya da diğer türde oluşturulabilir. Unutmamak gerekir ki iş sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklarda, uzman bir iş hukuku avukatından destek almanız her zaman doğru bir tercih olacaktır.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi

Belirli süreli iş sözleşmesi, taraflarca belirlenen vadeye dayanarak, vadenin bitimi ihbara ihtiyaç duyulmadan gerçekleştirilen iş sözleşmesidir. Bu sözleşme türünde taraflar, sözleşmenin kuruluş anında iş akdinin ne zaman sona ereceğini önceden kararlaştırırlar. İş Kanunu Madde 11/1’de belirli süreli iş sözleşmesinin tanımı yapılmış olup, belirli bir işin tamamlanması veya olgunun ortaya çıkartılması gibi şarta bağlı olarak işveren ile işçi arasında gerçekleştirilen yazılı sözleşmeler olarak kabul edilmiştir. Bu sözleşme türünün geçerli olabilmesi için kanunda objektif şartlar öngörülmüş olup şu şekildedir:

• Belirli süreli bir işin varlığı
• Sözleşmenin konusunun, bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkmasına bağlı olması
• Sözleşmenin yazılı bir şekilde gerçekleştirilmesi

Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi açısından sürenin belirlenmesi için, sözleşmede zaman birimiyle ifade edilen ve sınırlı tutulan sürenin mevcut olması gerekmektedir. Açıkça anlaşılacak tarih, ay, gün, yıl gibi azami sürelerin belirli olarak sözleşmede yer alması gerekmektedir. Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmesinde Tarafların sözleşmenin biteceği vade konusunda iradelerinin bulunmaması halinde belirli süreli iş sözleşmesinden bahsedilemez. İşçinin çalışma süresi dahil işyerindeki her türlü çalışma koşulları belirli süreli iş akdinde bulunacaktır.

Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi açısından İş kanunu, belirli süreli iş sözleşmesi yapma serbesti hakkında getirdiği kısıtlamalar ile belirsiz süreli iş sözleşmesinde öngörülen bazı feshe karşı korumalar gibi hakların dışında kalmasını ve hakların kötüye kullanılmasını önlenmek için sınırlama getirmiştir. Aynı zamanda fazla çalışma ücreti de sözleşmede düzenlenebilmektedir. Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi söz konusu bu sınırlama ile var olan belirsiz süreli bir iş için, belirli süreli iş sözleşmesi düzenlenemeyecektir. Ancak işin ne kadar süreceğinin öngörülebildiği tarzda işler belirli süreli iş olarak düzenlenebilecektir. 

Bu sözleşme türünde taraflar, sözleşmeyi yaparken belirli bir vade belirlemektedirler. Sözleşmede vade hükümleri içeren kesin ve net cümleler, bu sözleşme türünün kabulünde büyük önem arz etmektedir. Ancak belirli süreli iş akdinde, sözleşmenin uzatılması veya fesih edilmesine ilişkin unsurlar yer alıyorsa, sözleşmenin belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Çünkü sözleşmede yer alan bildirimli feshe ilişkin beyanlar ve şartlar, belirli süreli iş sözleşmelerinde mümkün değildir.

İş Kanunu Madde 11/2’de belirli süreli iş sözleşmelerinin zincirleme yapılmasına yönelik hüküm düzenlenmiştir. Bu kanun maddesine göre, bu iş akdi türünde, esaslı bir neden bulunmadıkça, üst üste yani zincirleme sözleşme yapılamayacağı belirtilmiştir. Esaslı bir neden bulunmadan iş akdinin zincirleme yapılması durumunda, iş akdinin başlangıçtan itibaren belirsiz süreli olacağı hükmedilmiştir. Kanundan açıkça anlaşılacağı üzere, belirli süreli iş sözleşmesinin birden fazla üst üste (zincirleme) yapılması yasaklanmıştır. Ayrıca “Esaslı nedene dayalı zincirleme iş akdi, belirli süreli olma özelliğini korurlar.” denilmek suretiyle, esaslı nedenle kurulmuş olan zincirleme sözleşmesin belirli iş sözleşmesi olarak kabul edileceği belirtilmiş. Ancak esaslı nedenin ne olduğu hükmü açıklamaya gidilmemiştir.

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi

İş Kanunu Madde 11 uyarınca bir iş akdinin belirli bir süreye bağlı olmadan yapıldığı hallerde, sözleşme belirsiz süreli olarak kabul edilmektedir. Belirsiz süreli iş sözleşmesinde taraflar, belirli süreli iş sözleşmesindeki gibi vade belirlemedikleri gibi taraflar arasında gerçekleştirilen sözleşmelerde süre hükümlerine yer verilmemesi halinde belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak nitelendirilir. İşçinin bu sözleşmeyi gerektiği durumda, iş sözleşmesinde haklı nedenle fesih hükümlerine dayanarak her zaman feshetmesinin önü açıktır.

Belirsiz süreli iş sözleşmesi, İş Hukuku açısından belirli süreli iş sözleşmesine nazaran daha çok işçi lehine olan sözleşmedir. İş akdini sona erdiğinde belirsiz süreli iş sözleşmesinin tarafı olan işçi, belirli süreli iş akdine sahip işçiye kıyasla kanunda öngörülen kıdem tazminatı gibi haklara sahip olacaktır. İşçi lehine olan bu belirsiz süreli iş sözleşmelerinde belirliye kıyasla sahip olunan haklar şunlardır:

• Kıdem Tazminatı
• Yeni İş Arama İzni
• İş Güvencesi
• İhbar Tazminatı

Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde işçiye tanınan bu haklar sayesinde, işçinin sözleşmesinin kötüniyetli olarak feshedilmesi önlenmek istenmiştir.  İş Hukuku’nun bu sözleşme türü etrafında şekillendiğini düşünecek olursak, işçi yararına en uygun sözleşme şeklinin belirsiz süreli iş sözleşmesi olduğunu söyleyebiliriz.

Deneme Süreli İş Sözleşmesi

Deneme süreli iş sözleşmesi, günümüz iş hayatında tarafların birbirlerini tanımaları ve bu güvene dayalı iş ilişkileri inşa etme istekleri neticesinde gerçekleşen sözleşmelerdir. İş sözleşmelerinde bahsi geçen bu güven, taraflar için olmazsa olmaz olarak kabul edilmektedir. Deneme süreli iş sözleşmesi işverene, işçisinin mesleki bilgi, birikim ve yeteneği gibi özellikleri ile işçinin karakterine has olan veya hayat görüşü gibi özellikleri öğrenme ve tanıma fırsatı verir. İşçi gözünden olaya bakılacak olursa, işvereni, çalışma ortamını veya işin niteliklerini öğrenme imkanı deneme sürecinde işçiye tanınmış olur.

Deneme süreli iş sözleşmesinde taraflar sözleşmeyi derhal kurup iş ilişkisine başlamak yerine, deneme safhası oluşturmayı kararlaştırabilmektedirler. Deneme süreli iş sözleşmesinin taraflarca kararlaştırılması halinde, iş akdi kurulmakta ve kanunda öngörülen hükümlerini uygulama alanı bulmaktadır. Taraflarca belirlenen deneme süresinin dolduktan sonra ise, iş akdi kesinlik kazanacaktır. İş akdinin deneme süreli olacağını kararlaştırabilmek için iş sözleşmesinin türünün bir önemi bulunmamakla birlikte, iş akdinin belirli veya belirsiz olması herhangi bir önem taşımamaktadır.

Deneme Süreli İş Sözleşmesinin Unsurları

Deneme süreli iş sözleşmesi İş Kanunu Madde 15 ve Türk Borçlar Kanunu Madde 433’de düzenlenmiştir. Bu kanun maddesine göre, denemeye dahil olan süreyi belirleyecek olan kişiler sözleşmenin taraflarıdır. Tarafların kendi iradeleriyle belirleyecekleri deneme süresi sınırsız değildir ve bu konuda oluşabilecek mağduriyetlere karşın bir takım sınırlamalar getirilmiştir. İş Kanunu Madde 15’de bu sınırlama, iş sözleşmeleri için deneme süresi en fazla 2 ve toplu iş sözleşmeleri için 4 ay olarak belirtilmiştir. TBK Madde 433’te belirtilen deneme süresine yönelik hükümde, “iki ayı aşmamak koşuluyla deneme süresi koyabilirler.” denilmiştir.

Deneme süreli iş sözleşmesinde deneme süresinin başladığı tarih, işçinin ilişkisinin kurulduğu tarihtir. İş ilişkisinin fiili olarak kurulduktan sonra gerçekleşen askı halleri, deneme süresine yönelik olumsuz bir etkisi yaratmamakta ve deneme süresi olduğu gibi işlemeye devam etmektedir.

İş Kanunu Madde 15/2 ve TBK Madde 433’de, deneme süreli iş sözleşmesinin feshi ve hükümleri belirtilmiştir. Bu kanun maddesine göre deneme süreli iş sözleşmesinin tarafları, denem süresi içerisinde bildirim süresine riayet etmeksizin ve tazminat olmadan iş akdini feshedebilirler. Deneme süresi içinde fesih hakkını kullanan tarafın, herhangi bir sebebe dayanıyor olması da ondan beklenemez. Bu süre içinde fesih hakkını kullanan taraf ayrıca tazminat ödemekle de yükümlü tutulmamıştır.

İşçinin deneme süresi içerisinde çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklı tutulduğu, İş Kanunu Madde 15/2 ve TBK Madde 433/2’de açıkça hükmedilmiştir.

Deneme süreli iş sözleşmesi içerisinde işveren, işçinin performansını beğenmeyebilir veya performans dışındaki bir sebebe dayanarak da akdini feshedebilir. Aynı durum işçi bakımından geçerli olup işçinin, işyeri veya işin niteliğinin kendisine hitap etmediği yönündeki düşüncesinden hareketle iş akdine son verebilir. Deneme süresi içerisinde iş akdini sona erdiren bu kararlar, iş hayatının doğal akışına uygun kabul edilir ve kötü niyetli olarak nitelendirilmezler. Ancak deneme süresi içerisinde gerçekleştirilen feshin, kötü niyetli olması da mümkündür. Kötü niyetle denem süresi içerisinde fesih gerçekleştiren tarafın, tazminat ödeyeceği kabul edilmektedir.

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Örneği

Aşağıda isim (unvan) ve adresleri yazılı bulunan işveren ile işçi arasında, tamamen kendi istek ve serbest iradeleri ile ve belirtilen şartlarla “Belirli süreli iş sözleşmesi” yapılmıştır. Taraflar bundan sonra   “işveren” ve “işçi” olarak anılacaktır. Sözleşme kurulmadan önce alanında uzman bir iş hukuku avukatından destek almanız, yararınıza olacaktır.

TARAFLAR

İŞVERENİN                     

Adı soyadı: ….            

Adresi: ….

SGK Numarası : ….

Vergi Dairesi ve No: ….

Tel/Faks No: ….

İŞÇİNİN                                               

Adı soyadı: ….   

T.C. Numarası: ….

Baba adı: ….             

Doğum yeri ve yılı: ….     

İkamet adresi: ….                  

Tel/Faks No: ….

1-) İŞÇİNİN ÇALIŞMA YERİ: İşverenin ………………………… sınırları içindeki değişik işyerlerinde, işveren veya vekilinin göstereceği yerler.

2-) YAPILACAK İŞ: ……………………………………….

3-) SÖZLEŞMENİN SÜRESİ: Bu iş sözleşmesi,…/…/……..tarihinde başlamış olup, belirsiz sürelidir.                                         

4-) İŞE BAŞLAMA TARİHİ:  …/…../……..

5-) DENEME SÜRESİ: Deneme süresi iki aydır. Taraflar, bu süre içinde iş sözleşmesini ihbarsız ve tazminatsız feshedebilirler.

6-) ÇALIŞMA SÜRELERİ: Haftalık     çalışma    süresi en   çok 45 saattir. Bu süre, haftanın çalışılan günlerine eşit şekilde bölünerek uygulanır. Ancak, 45 saatlik haftalık normal çalışma süresi, işveren tarafından gerekli görüldüğünde:

a) Haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak koşulu ile, farklı şekillerde dağıtılabilir. Ayrıca, işin niteliği ve şartlarına göre, işe başlama ve bitiş saatleri de işçiler için farklı şekillerde düzenlenebilir ve gerektiğinde değiştirilebilir.

b) 45 saatlik haftalık normal çalışma süresinin, haftanın çalışılan günlerine farklı şekillerde dağıtılarak çalışılması durumunda, iki aylık çalışma süresi içinde, işçinin haftalık ortalama normal çalışma süresi 45 saati aşamaz.

c) Ara dinlenme zamanları işveren tarafından belirlenir.

d) İşçi bu maddede belirtilen çalışma şekil ve şartlarını peşinen kabul eder.

7-) FAZLA ÇALIŞMA: İşveren, ülkenin genel yararları, işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle işçiye, günlük toplam çalışma süresi 11 saati  aşmamak koşulu ile, yılda 270 saate kadar fazla çalışma yaptırabilir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılır. Ancak, denkleştirme esası uygulandığı durumlarda, işçinin iki aylık süre içindeki haftalık ortalama çalışma süresi 45 saati aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda 45 saatten fazla çalıştırılmış olsa dahi, bu haftalardaki 45 saati aşan çalışma süreleri fazla çalışma sayılmaz ve fazla çalışma ücreti ödenmez.

8 -) TELAFİ ÇALIŞMASI:  Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması ya da işin tümüyle durdurulması veya işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren, iki ay içerisinde işçiye, çalışılmayan bu süreler karşılığı olarak telafi çalışması yaptırabilir. Telafi çalışması, günlük en çok çalışma süresi olan 11 saati ve günde en fazla 3 saati aşamaz. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz. Telafi çalışması fazla çalışma sayılmaz ve karşılığında fazla çalışma ücreti ödenmez.

9-) ÜCRET: İşçinin aylık NET / BRÜT ücreti …………………… TL dir. İşçinin ücreti kural olarak imza karşılığında kendisine ödenir. Ancak işçinin yazılı talebi ile belirlediği ve bu talebin altında tatbiki imzası bulunan mutemedine de yine imzası karşılığında ödenebilir.

10-) FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ: İşçinin her bir saat fazla çalışması için işverence ödenecek fazla çalışma ücreti, işçinin normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli artırılmış tutarıdır.

11-) ÜCRET ÖDEME ZAMANI: İşçi ücreti ayda bir ödenir. Mücbir bir neden olmadıkça, Her ayın ücreti, ödeme gününden itibaren en geç 20 gün içinde  ödenir.

ÖZEL ŞARTLAR:

• İşverenin, işçilerin bir bölümüne veya tümüne sözleşme gereği olmaksızın, teşvik amaçlı olarak yapacağı süreklilik arzetmeyen nakdi ve ayni ödemeler, işçiler bakımından kazanılmış hak niteliğinde olmayıp,   tekrarlanacağı anlamına gelmez.
• İşçi, işyerinde, çalışma mevzuatı ve işveren tarafından belirlenmiş bulunan çalışma şartlarına, iş disiplinine, iş sağlığı ve iş güvenliği kurallarına, işveren tarafından çıkartılmış ve çıkartılacak olan yönetmelik, genelge, sirküler, talimat gibi düzenlemelere uymayı kabul ve taahhüt eder.
• İşçi, işverenin istemesi halinde, hafta tatili ile ulusal bayram ve genel tatil günlerinde de çalışmayı peşinen kabul eder.
• İşçi, işverenin istemesi halinde fazla çalışma yapmayı peşinen kabul eder.
• İşçi iş sözleşmesi devam ettiği sürece, özel de olsa başka bir işte çalışmamayı taahhüt eder.
• İşçi, işverene ve işyerine ait her türlü iş sırlarını saklamayı, işverene zarar verecek davranışlarda bulunmamayı taahhüt eder.
• İşçi, işyerindeki makine, alet ve teçhizatı usulüne uygun olarak ve özenle kullanmayı, görevi ile ilgili olmayan işlerle uğraşmamayı, kendisine teslim edilmemiş makine, alet ve edevatı kullanmamayı taahhüt eder.
• İşçi, kendisine işinde kullanılmak üzere teslim edilen malzeme, araç ve gereçleri işyeri dışına çıkarmamayı, amacı dışında kullanmamayı taahhüt eder.
• İşçi, işyerine, alkollü içki veya uyuşturucu madde almış olarak gelmemeyi ve bu maddeleri işyerinde kullanmamayı, çalışması ile ilgili olmayan eşya ve maddeler ile taşınması ya da kullanılması yasaklanmış maddeleri işyerine sokmamayı taahhüt eder.
• İşçi, İş Kanununa göre hak kazanacağı yıllık ücretli iznini, işverenin iş şartlarına göre belirleyeceği zamanda kullanmayı kabul eder.
• İşçi, iş sözleşmesinin feshinde, kendisine teslim edilmiş bulunan her türlü demirbaş eşyayı eksiksiz olarak teslim etmeyi, kendi kasıt veya kusurundan meydana gelmiş zararlar varsa, tazmin etmeyi taahhüt eder.
• İşveren, işçinin ücretini ve bu sözleşme ile İş Kanunundan doğan diğer haklarını süresinde ödemeyi kabul ve taahhüt eder.
• Sözleşmenin işveren tarafından feshinde; fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı  hususunda ortaya çıkacak uyuşmazlıklar, bir ay içinde Arabulucuya götürülür
• Bu iş sözleşmesinde yer almayan hususlarda İş Kanunu ve diğer ilgili mevzuat uygulanır.
• Sözleşmenin uygulanmasında çıkacak uyuşmazlıklarda, Arabulucu, işyerinin bulunduğu yer mahkemeleri ve icra daireleri yetkilidir.

İki sayfadan oluşan iş bu  belirsiz süreli iş sözleşmesi, …/…/……. tarihinde taraflarca iki nüsha olarak tanzim  edilip, okunarak imzalanmakla, işveren işçiye iş ve ücret vermeyi, işçi de belirtilen şartlarla iş görmeyi  karşılıklı olarak kabul, beyan ve taahhüt etmişlerdir.

Ad Soyad (imza)

Sık Sorulan Sorular

İş sözleşmesi türlerini tam anlamıyla anlamak adına aşağıda ziyaretçilerimizden gelen soruları derledik ve cevaplandırdık.

İlginizi çekebilecek diğer makalelerimiz.

• İşsizlik Maaşı
• İstifa Dilekçesi Nedir ? İstifa Dilekçesi Nasıl Yazılır?
• İşe İade Davası