Mal Sigortaları

Mal Sigortaları

Mal Sigortalarını kimler tarafından teminat altına alınabileceği yani kimlerin Mal Sigortası yaptırabileceği TTK Madde 1453/1’de belirtilmiştir. Bu kanun maddesine göre, rizikonun gerçekleşmemesinde menfaati bulunan kişilerin, menfaatlerini mal sigortası ile teminat altına alabilecekleri hükmedilmiştir. Bu sigorta türünde korunan hukuki değer menfaat olduğu için, sigortalanan şey mal değil, menfaattir.

Mal Sigortası Nedir, Kimler Yaptırabilir?

Mal sigortalarını yaptıran kişilerin menfaatlerinin neler olduğuna gelecek olursak söz konusu menfaatin, para ile ölçülebilen, hukuken yasaklı olmayan ve gerçek bir menfaat olması gerekmektedir. Kamusal düzene veya ahlaka aykırı söz konusu menfaatlerin teminat altına alınamayacakları açıktır. Menfaatin ölçüsünün neler olduğu TTK madde 1401 ve devamı maddelerinde açıkça zikredilmiştir.

Menfaat üzerinde dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise, TTK madde 1408’de düzenlenen sigorta sözleşmesinin kurulduğu zaman, sigortalanan menfaatin mevcut olması zorunluluğudur. Eğer sözleşme yapıldığı anda menfaatin var olduğu söylenemezse sigorta sözleşmesi geçersiz olacağı kabul edilmektedir. Bir diğer husus ise, sigorta sözleşmesinin yapıldığında var olan menfaatin, sözleşme devam ederken ortadan kalkması halidir. Bu ihtimalin gerçekleşmesi halinde ise sigorta sözleşmesi menfaatin kaybolduğu anda geçersiz hale gelecektir.

Mal Sigortalarını Yaptırabilecek Kişiler

Mal sigortalarını mal üzerinde korunması gereken menfaati bulunan herhangi bir kişi yaptırılabilmektedir. Mal Sigortasını sadece mülkiyete üzerindeki menfaat dayalı olarak gerçekleştirilen bir sigorta değildir. Ayrıca bu sigorta çeşidinde, sigorta yaptıranın menfaatleri veya malın hukuki durumuna göre bir ayrım gözetilmektedir. Mal üzerinde mülkiyet hakkı bulunmayanların dahi, mala zarar gelmemesinde menfaatlerinin bulunması yeterli sayılarak, sigorta yaptırabilecekleri kabul edilmiştir. Buna göre, irtifak, rehin, kira gibi hakları bulunan ve malın zarar görmemesinde menfaati bulunan kişilerin de Mal sigortası yapabilecekleri kabul edilmiştir.

Mal Üzerinde Birlikte Menfaati Bulunan Kişilerin Sigorta Yaptırması

Mal üzerinde tek bir kişinin menfaati bulunması da zorunlu olmamakla birlikte, birden çok kişi bir mal üzerinde sigorta yaptırabilmektedirler. Yukarıda da belirttiğim gibi malın zarar görmemesinde menfaati bulunan kişiler ayrı olarak bu menfaatlerini güvence altına alabileceklerdir. Örnek vermek gerekirse, taşınmaz bir konut üzerinde evin maliki malını zarar görmemesinde menfaati bulunduğu için sigortalatabilmektedir. Aynı konutta kiracı olarak oturan kişi ise kendi menfaati bulunduğunu göstererek, farklı bir sigorta yaptırarak menfaatini güvence altına alabilecektir.

Başkası Lehine Sigorta Ettirilmesi

TTK Madde 1454/1’te ifade edildiği üzere “Sigorta ettiren, üçüncü bir kişinin menfaatini, onun adını belirterek veya belirtmeyerek, sigorta ettirebilir. Sigorta sözleşmesinden doğan haklar sigortalıya aittir. Sigortalı, aksine sözleşme yoksa, sigorta tazminatının ödenmesini sigortacıdan isteyebilir ve onu dava edebilir.”. Kanun metninden açıkça anlaşılacağı üzere üçüncü kişinin menfaatini gözetmeyen isteyen kişi, onu sigorta ettirerek ileride oluşabilecek sigorta tazminatı hakkının üçüncü kişi üzerine doğmasını sağlayabilmektedir. Mal Sigortası sözleşmesini üçüncü kişinin yararına gerçekleştirilmesi durumunda, sigorta ettiren kişi kendi menfaatini değil üçüncü kişininkini himaye altına alınmasını amaçlamaktadır.

Menfaat Türüne Göre Gerçekleştirilen Mal Sigortaları

  • Mal Topluluğuna Dahil Malların Sigortalanması:

Mal topluluğu denildiğinde, yalnızca bir kişiye ait olmayan ve belirli bir amaç için kullanılan mallar anlaşılması gerekmektedir. Mal topluluğu grubuna haiz mallarda malı sigorta ettiren menfaat sahibi, mal üzerinde hakkı bulunan diğer mal sahiplerinin haklarını da sigorta ettirmiş olmaktadır. Bu durumda üçüncü kişi lehine sigorta ister istemez gerçekleşmiş olacaktır. Mal topluluğu üzerinde gerçekleştirilen sigorta tazminatının üçüncü kişi tarafından istenebilmesi, sözleşme hükümlerinde aksi bulunmuyorsa mümkün değildir.  Ayrıca TTK Madde 1453/3’e göre mal topluluğu sigortalarında, “mal girmesi veya çıkması sebebiyle mal topluluğunda değişiklikler meydana gelmiş olsa bile, sözleşme bütün hükümleriyle geçerlidir.” Denilmiştir.

  • Abonman Sigortası:

Abonman Sigortaları, sigorta yaptıranın menfaati oluşmadan sigorta sözleşmesinin kurulamayacağı hükmünün istisnalarından birisini oluşturmaktadır. Bu sigortaya göre gerçekleştirilen sözleşmede menfaatin henüz var olmamakla birlikte, ileride gerçekleşmesi halinde sigortacıya bildirileceği kabul edilecek kurulmaktadır. Abonman Sigortası ile ileride gerçekleşecek menfaat, bildirme usulüyle teminatı sağlanmaktadır. Sigorta ettiren kişinin oluşan menfaatini sigortacıya bildirmemesi ihtimalinde, riziko gerçekleşse bile tazminat hakkını kaybedecektir.

Mal Sigortalarında Sigortanın Değeri ve Değer Kaybı

Mal Sigortalarında, sigorta değeri menfaatin karşılığı olan değerdir. Bu sigorta türünde oluşan gerçek zararın tazmini maddi olarak gerçekleştirilebilmektedir. Manevi tazminat barındırdığı tespit güçlüğü sebebiyle, sigorta değerinde hesaba katılmamaktadır. Maddi zarar, sigorta ettirenin malı üzerinde meydana gelen eksilme, değer kaybı veya tamamen yok olması gibi ortaya çıkabilmektedir. Mal üzerindeki menfaati zedelenen sigortalının zararı, sigorta sözleşmesinde belirtilen tutar kadar karşılanır.

Sigorta ettirenin riziko gerçekleşmesinden sonra ortaya çıkabilecek kazanç kaybı, sigorta sözleşmesinde aksi belirtilmedikçe sigortacı tarafından karşılanmaz. Bu kural TTK Madde 1453/2’de yer almakla birlikte devamında, tarafların anlaşması durumunda kazanç kaybının ayrıca makul sınırı aşacak şekilde sigorta edilemeyeceği belirtilmiştir.

Mal Sigortalarında Zarar ve Tazminat Tespiti

Mal sigortalarında sigortalı mal üzerinde gerçekleşen zarar neticesinde, kişinin iradesi dışında onun malvarlığında veya şahıs varlığında meydana gelen eksilme veya riziko sonucu oluşan değer kayıpları Mal Sigortasındaki Zararı oluşturacaktır. TTK Madde 1459’e göre, sigortacının, sigortalının uğradığı zararı tazmin edeceği hükmolunmuştur. Yine TTK Madde 1409’da sözleşmede öngörülen rizikonun gerçekleşmesi halinde ve bunun neticesinde gerçekleşen zarardan veya bedelden sigortacının sorumluğuna gidileceği belirtilmiştir. Türk Ticaret Kanunu’nda riziko neticesinde sigortacının zarardan sorumluluğu açıkça belirtildiği gibi, söz konusu zararın tespiti ve masrafın büyüklüğü de büyük önem taşımaktadır.

Mal sigortalarında menfaat üzerinde meydana gelen eksilmelerin tespiti ve bu hasarın nasıl oluştuğunun detaylı olarak incelenmesi, bu işi yapmakla yetkili kişilerce mümkündür. Sigortacılık Kanununa göre, rizikonun gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan hasarın tespitini, hasarın miktarını, kazanın sebep ve büyüklüğü gibi özellikleri, kıymet takdiri veya ekspertiz gibi işleri yapmakla görevli kişi sigorta eksperidir. Sigorta ekspertizleri mesleki görevlerini icra ederlerken tarafsız ve bağımsız davranmak zorundadırlar.  Kanuna göre, sigorta ekspertizi yapacak kişileri görevlendirebilecek olanlar, sigorta ettiren, sigortacı veya sigorta sözleşmesi gereğince mal üzerinde menfaati olanlardır.

Sigorta ettirenin, hasarın saptanması veya zarar miktarının belirlenmesi gibi işlemlerin yapılmasını engelleyen veya zorlaştıran filler gerçekleştirmesi durumunda, hukuki korunan değeri ihlal etmiş olacaktır. Sigorta ettirenin zarar veya hasar tespitine yönelik gerçekleştirdiği bu fiil, sigorta ekspertizinin kıymet tespiti gibi hasar üzerine görevini icra ettiği işlemden önce gerçekleşmesi gerekmektedir. Sigorta ettirenin kasıtlı olarak zarar ve tazminatın tespitini engellemeye yönelik fiil gerçekleştirmesi durumunda, sigortacı zararın tazmin yükümlülüğünden kurtulacaktır. Kanun koyucu TTK Madde 1471 sayesinde, sigorta ettirenin kendi çıkarı doğrultusunda hareket edip daha fazla menfaat sağlamsını önlemeye çalışmıştır. Sigorta ettirenin bu kasıtlı hareketi sigortacıyı sorumluluktan kurtarmakla birlikte, sigorta ettiren bu davranışı kusurlu olarak gerçekleştirirse, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirime gidilecektir.

Sigortacının sorumluğunun kapsamının ne olacağı sorusuna gelecek olursak, bu sorumluluğun sigorta bedeli ile sınırlı tutulacağı TTK Madde 1461’de açıkça belirtilmiştir. Aynı kanun maddesinin devamı cümlesinde ise, “Sigorta bedeli, rizikonun gerçekleştiği andaki sigortalı menfaatin değerini aşsa bile, sigortacı uğranılan zarardan fazlasını ödemez.”  Denilmiştir. TTK Madde 1461’de belirtilen bu hükümle, malın rizikonun gerçekleştiği andaki değeri dikkate alınmak suretiyle sigorta ettirilen malın değerinin hesaplanması gerektiği belirtilmiştir.

Taraflarca gerçekleştirilen sigorta sözleşmesinde, normal şartlar altında menfaat ettirilen şeyin değerinin gösterilmesi gerekmektedir. Riziko sebebiyle gerçekleşen zararın tazmininde, sigorta sözleşmesinde belirtilen menfaatin değerine göre hesaplama yapılmaktadır. Sigorta sözleşmesinde sigorta değerinin gösterilmemesi halinde, sigortalı malın menfaat değeri,  sigortalı malın riziko tarihindeki bedelini hesap etmek suretiyle tespit edilmelidir.

İlginizi çekebilecek diğer makalelerimiz.

Bunları da Beğenebilirsiniz

Henüz Yorum Yok

Yorum Yazın