Tenkis Davası Nedir?

Tenkis davası, mirasbırakanın yapmış olduğu ölüme bağlı ve sağlar arası kazandırma işlemlerinin tasarruf oranını aşması halinde, mirasçıların ihlal edilen saklı paylarındaki orantısızlığın ve haksız kazandırılmaların giderilmesi için açmış oldukları davadır.. Tenkise ilişkin hükümler Türk Medeni Kanun’un 560-571 maddeleri arasında düzenlenmiş olup, bu dava türü saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilmektedir. Tenkis davası yenilik doğurucu dava olması sebebiyle özel bir iptal davası olarak kabul edilebilir. Bu dava türü yalnızca mirasbırakan öldükten sonra açılabilmektedir. Mirasbırakanın gerçekleştirdiği kazandırma işlemlerinin geçersizliği talebi yani tenkis davasının kabul edilmesi halinde, mirasbırakanın öldüğü tarihten başlayıp geçmişe etkili olarak mirasbırakanın yapmış olduğu kazandırıcı tasarruflar hakim kararıyla geçersiz hale getirilir.

Tenkis Davasını Kimler Açabilir?

Tenkis davasını açabilecek olan kişiler yani davanın davacı tarafı şunlar olabilir:

• Saklı paylı mirasçılar
• Saklı paylı mirasçıların alacaklıları
• İflas masası

Saklı Paylı Mirasçıların Tenkis Davası

Tenkis davası açma hakkı, saklı paylı mirasçılara MK Madde 560’da tanınmıştır. Saklı paylı mirasçılardan herhangi biri diğerlerine bağılı olmadan dava açabilir. Tenkis davası açmayan diğer saklı paylı mirasçılar mahkeme tarafından verilen tenkis kararından yararlanamazlar.

MK Madde 560/II’de mirasbırakanın vasiyetnamede arzularının aksini amaçladığı anlaşılmadıkça, amaçlamış olduğu tasarrufların kazandırma değil paylaştırma kuralı sayılacağı belirtilmiştir. Vasiyetnamede mirasçılara düşecek olan malların paylarını belirlemeden kimin neyi alacağı yönünde beyanda bulunmuş olması, aksi anlaşılmadığı sürece kazandırma olarak nitelendirilmez. Eğer vasiyetnamesinde paylaştırma kuralı dışında ölüme bağlı tasarrufla mirasçısına kazandırmada bulundurduğu anlaşılıyorsa, tenkis davası hükümleri uygulama alanı bulacaktır.  Ancak vasiyetnamenin geri alınması halinde ise tenkis uygulama alanı bulmayacaktır. Nedeni ise yasal miras paylaşımının gerçekleşecek olmasıdır.

Miras Hukuku açısından saklı paylı mirasçı olarak kabul edilen kişiler MK Madde 505’de belirtilmiş olup şunlardan oluşmaktadır:

• Mirasbırakanın altsoyu (çocukları, torunları, torunlarının çocukları ve devamı)
• Mirasbırakanın eşi
• Mirasbırakanın anne ve babası

Kardeşler ve kardeş çocukları saklı paylı mirasçı olamazlar. Ancak 10.05.2007’den önce gerçekleşen ölüm ve neticesinde açılacak olan tenkis davalarında, kardeşlerin saklı payı göz önüne alınmalıdır.

Saklı Paylı Mirasçıların Alacaklılarının ve İflas Masasının Tenkis Davası

Tenkis davası açabilecek olan kişiler MK Madde 560’da sadece saklı paylı mirasçılar olarak düzenlenmiştir. Ancak MK Madde 562’de bu durumun istisnası öngörülmüş olup, hakkı zedelenen saklı paylı mirasçının dava açmaması halinde onun alacaklılarının da ilgili davayı açabileceklerini düzenlemiştir. Saklı paylı mirasçıların alacaklıları, saklı paylı mirasçıya yönelik ellerinde aciz vesikası bulunması durumunda dava açabilirler. Alacaklısı oldukları saklı paylı mirasçıya yönelik aciz belgesinin, mirasın açıldığı tarihte ellerinde bulunuyor olması gerekir. Miras açıldıktan sonra elde edilen aciz vesikasıyla dava açılabilmesi mümkün değildir.

Saklı paylı mirasçının aczi yerine iflas etmesi durumunda, tenkis davası açma hakkı alacaklıları yerine iflas masasındadır. İflas masasının ve alacaklıların dava açabilmesi için, öncesinde saklı paylı mirasçıya uygun bir süre vermiş olması gerekir.  Ayrıca alacaklılara gösterilen teminat veya kefalet, tenkis davasının açılmasına engel olmaz. Alacaklılar veya iflas masası sürelere uymak koşuluyla, teminat bulunsa bile dava açabilirler. Mirastan çıkarma işleminin tarafı olan saklı paylı mirasçının bu tasarrufa itiraz etmemesi halinde, iflas masasının veya alacaklıların tahsil edilemeyen alacakları, talepleri doğrultusunda tenkis davasına konu olabilir (MK Madde 562/II).

Tenkis Davası Kimlere Karşı Açılabilir?

Tenkis davasının açılacağı taraf yani davalı, mirasbırakanın tasarrufu nedeniyle  kazandırma veya paylara yönelik tecavüzün gerçekleştirildiği mirasçılar veya üçüncü kişilerdir. Mirasbırakanın tasarrufu neticesinde kazandırmadan yararlanan kişi birden fazlaysa, tenkis davası hepsine veya birine karşı açılabilir.

Kazandırma yoluyla elde edilen malın tenkisten kurtarılabilmesi için üçüncü kişiye devri halinde, söz konusu malın iadesi için üçüncü kişilere dava açılamayacağı Yargıtay tarafından kabul edilmektedir. Eski bir içtihat kararı, üçüncü kişinin kötüniyetli olması halinde tenkis davasının üçüncü kişiye açılabileceği yönündedir. Ancak uygulamada bu istisnai durum pek görülmemektedir.

Tenkis Davasında Süre ve Görevli Mahkeme Hangisidir?

Tenkis davası için öngörülen hak düşürücü süreler MK Madde 571 ‘de düzenlenmiştir. Kanun maddesine göre tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zarar uğradığını öğrendikleri günden itibaren bir yıl, her halde vasiyetnameler açıldıkları tarihten ve diğer tasarruflarda mirasın açılmasından itibaren on yıl geçmekle düşer. Ayrıca tasarrufun iptali başka birisinin yürürlüğe girmesini sağlıyorsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar. Tenkis davası açmakla görevli olan mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Tenkisin Defi

Tenkis iddiasının defi yoluyla ileri sürülebileceği MK Madde 571/III’de hükmedilmiştir. Tenkisin defi hakkının saklı paylı mirasçı tarafından ileri sürülmesi gerekmektedir. Bu defi hakkının mahkeme tarafından re’sen göz önünde bulundurulması mümkün değildir.

Saklı paylı mirasçısının tenkis açma sürelerini kaçırmış olması, onun tenkis davası açmasına engel olacaktır. Ancak saklı paylı mirasçı tenkis def’i sayesinde bu süreleri kaçırmış olsa dahi, tenkise konu kazandırmalara dayanılarak öne sürülen taleplere karşı defi hakkını kullanabilir. Def’i hakkı sayesinde, mirasbırakanın gerçekleştirdiği kazandırma işlemine konu mal veya paranın kendisinden alınmasına engel olmaktadır.

Bölünemez Mal Vasiyetinde Tenkis

Tenkis davasına konu olan kazandırma bölünemeyecek bir mal ise tenkise konu şey aynen verilemeyeceğinden, kazandırmanın maddi değerine göre MK Madde 564’de öngörülen seçimlik haklardan birisi kullanılarak tenkisin tahsil sağlanacaktır. MK Madde 564’e göre vasiyet alacaklısının sahip olduğu seçimlik hakları şunlardır:

• Tenkisi gereken kısmın bedelini (parasını) öder ve karşılığnda malın verilmesini ister.
• Tenkise konu malı mirasa bırakır (terekeye) ve karşılığında tasarruf kısmının değerini para olarak ister. 

Kanunda öngörülen seçim hakkı yenilik doğurucu bir hak kabul edildiği için, bir kez kullanıldıktan sonra değiştirilemez. Vasiyet alacaklısı yani davalıya mahkeme tarafından tanınan seçim hakkının kullanılmaması halinde, bu seçim hakkının davacıya geçecektir. (Davalı vasiyet alacaklısı, davacı ise saklı paylı mirasçıdır.) Vasiyet alacaklısının seçim hakkını kullanması durumunda ve MK Madde 564/II  uyarınca tenkis kısmının yani malın değeri, karar günündeki değer üzerinden hesaplanacaktır.

Karşılıklı Feragat Halinde Kazandırmanın Tenkisi

MK Madde 565 uyarınca taraf arasında ivazlı Mirastan Feragat gerçekleşmesi halinde mirasbırakanın mirastan feragat eden mirasçıya ödediği karşılık, saklı paylı mirasçıların açacağı tenkis davasıyla tenkise tabi sayılır. Tenkise tabi olan kısım, feragat edenin feragat ettiği saklı pay oranını aşan miktardır.

Karşılıklı Miras Sözleşmesinin Tenkisi

İvazlı bir Miras Sözleşmesiyle mirasbırakan, karşı taraf lehine ölüme bağlı tasarrufta bulunmakta, karşı taraf ise bu kazanımı karşılığında mirasbırakana ivaz ödemektedir. MK Madde 566/II’de  ivazlı miras sözleşmesinin karşı tarafına açılan tenkis davası ve bu şeyin tenkisi halinde, daha önce mirasbırakana verildiği ivazın geri ödenmesinin istenebileceği belirtilmiştir. Mirasbırakanın miras sözleşmesi karşılığında bir şey vermiş ve karşılığında başka bir şey almıştır. Bu kazanım karşılıklı olduğu için, kazanımda bulunulan şeyin tenkis edilebilmesi için karşı kazanımın da o kişiye iade edilmesi şarttır.

İntifa Hakkı veya İrat Kazandırmalarında Tenkis

Bu kazandırmaların tenkisi, miras bırakanın bir malı veya hakkına yönelik bir başkasına yaptığı intifa hakkı  veya irat kazandırmalardır. Miras bırakanın yaptığı kazandırmalar ve tanındığı hak sebebiyle elde edilen gelirin hesaplanması, mirasbırakanın ölümünden geriye doğru bu kazandırmanın yapıldığı tarihe kadar elde edilen paranın toplanması şeklinde gerçekleşir. MK Madde 568 uyarınca, mirasbırakanın yaptığı intifa hakkı veya irat kazandırmalarına karşı saklı paylı mirasçıların seçimlik hakları bulunmaktadır. Mirasçıların seçimlik hakları şunlardır:

• Mirasçılar intifa hakkı ve irat borcunun tenkisi isteyebilirler.
• Mirasçılar tasarruf edilebilir kısmı verip, karşılığında irtifa hakkı ve irat kazandırmalarını kaldırtabilirler.

Artmirasçı Tenkisi

Mirasbırakan ölüme bağlı tasarruf ile saklı paylı mirasçının belirli bir süre kendisine mirasçı olup akabinde bu süre dolunca veya önceden belirlediği şartın gerçekleşmesiyle başkasının onun yerine art mirasçı olacağı öngörmüşse, ön mirasçının payına yönelik gerçekleştirilen bu tasarruf  hükümsüz kalacaktır. Mirasbırakanın tasarrufunun hüküm ifade etmeyişi ve saklı payı zedelenen mirasçının tenkis davası açma hakkı, MK Madde 569’da düzenlenmiştir. Bu kanun maddesinde, mirasın art mirasçıya geçirme yükümlülüğü halinde, saklı payı zedelenen ön mirasçının tenkis talebinde bulunabileceği belirtilmiştir.

Sık Sorulan Sorular

Tenkis davası konusunun anlaması adına aşağıda ziyaretçilerimizden gelen soruları derledik ve cevaplandırdık.

İlginizi çekebilecek diğer makalelerimiz.

• Veraset İlamı Nedir?
• Mirastan Feragat Nedir?
• Mirasın Reddi (Reddi Miras) Nedir?