İşverenin Eşit Davranma Borcu 2023

İçindekiler göster

İşverenin eşit davranma borcu İş Kanunu madde 5’de düzenlenmiştir. Ayrım yasağı kapsamında işverenin yükümlülükleri sayılmış, buna aykırı davranması halinde ise işçiye tazminat hakkı öngörülmüştür. İşverenin eşit davranma borcu ilkesini yalnızca İş Kanununda değil, ayrıca Anayasa’da, Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nda ve Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Anayasa madde 10 ve Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumu Kanunu Madde 3’de kişilerin özelliklerinde ayrım gidilmeden kanun önünde eşit oldukları belirtilmiştir. Ayrıca TCK Madde 122’de işverenin eşit davranma borcuna aykırı olarak kişileri dil, din, ırk, cinsiyet, inanç gibi farklılıklar sebebiyle işe alınmasını engellemesi halinde, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına çarptırılacağı belirtilmiştir.

Genel olarak işverenin eşit davranma borcu ilkesi, işverenin ayrıma gitmeden işçilerin ücretleri, işe alımı veya çıkarılması gibi konular etrafında şekillenmektedir. Eşit davranma temel olarak işçinin ırkı, cinsiyeti, cinsel tercihi, dini ve siyasi inançlarına bakılmadan işverenin yönetim faaliyetlerini yerine getirmesidir. Elbette durumun şartlarına göre işverenden her zaman eşit davranması beklenemez. Bazı anlar vardır ki, işverenin eşit davranma borcu yükümlülüğünü yerine getirmesi eşitsizlik ortamı yaratır. Bu gibi haller de bakılması gereken şey, işverenin durumun şartlarına göre kasıtlı olarak hareket edip etmediğidir.

İşverenin Eşit Davranma Borcuna İlişkin Sorumlulukları

İşçinin din, dil, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim, engellilik, siyasi inançları gibi farklılıkları sebebiyle ayrıma gidilmeyeceği yani işverenin eşit davranma borcu yukarıda belirtildiği gibi İş Kanunu madde 5 tarafından korunmuştur. İşçinin kişisel durumu yüzünden ayrımcılığa uğraması Anayasa başta olmak üzere birçok kanunda kabul edilmemiştir.

İşverenin eşit davranma borcunun ortaya çıkması için belirli koşulların bulunması gerekmektedir. Bu koşullardan ilki işçilerin aynı işyerinde ve aynı işveren altında çalışıyor olmalarıdır. Bir diğeri ise, işçiler arasında işverenin eşit davranma borcunun gündeme gelebilmesi için tek işçinin varlığı yetmez. Ayrıca işçi grubunun bulunması gerekmektedir ki ayrımcılık yasağı vuku bulsun. Diğer şart ise, işverenin gerçekleştireceği davranışın eşit sayılabilmesi için, davranışın konusunun bireye yönelik değil de toplu işçilere yönelik olmasıdır.

Cinsiyet Ayrımı Yasağı

Cinsiyet ayrım yasağı İş Kanunu madde 5/3’te ayrıca düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre işveren, işin niteliği gerekmedikçe işçinin işe alımı veya işe son verme hususunda cinsiyet ayrımı yapamayacaktır. Ancak biyolojik neden veya işin niteliği, işverene cinsiyet esasına göre hareket etme zorunluluğu kılıyorsa bu durum cinsiyet ayrımcılığı olarak adlandırılamayacaktır.

Örnek vermek gerekirse işveren işin niteliği veya ağırlığı gereğince işe alımda kadın işçi yerine erkek işçi tercihinde bulunabilir. Aynı şekilde bazı işler vardır ki doğası gereği o işte erkek çalıştırılması işverenden beklenemez. Bu gibi hallerde işverenin yapmış olduğu tercihler cinsiyet ayrımcılığı olarak değerlendirilmezler.

Cinsiyet ayrımcılığından anlaşılması gereken salt erkek ve kadın değildir. Ayrıca cinsiyet değiştirme işlemine uğramış veya kişinin cinsel tercihinin farklı şekilde olması da cinsel ayrıma yani işverenin eşit davranma borcuna aykırı davranmasına sebep olabilir. Nitekim Yargıtay’ın kararları da bu yönde olup, cinsel tercihi sebebiyle kişinin cinsiyet ayrımına tabi tutulamaması hükmünde bulunmuştur.

İş Kanunu Madde 5/3 – “İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.”

İş Sözleşmesinin Türü Sebebiyle Ayrım Yasağı

İş Kanunu madde 5/2’de açıkça, işverenin işçiler arasında farklı türde sözleşmeleri olanlara karşı ayrımcılığa gidemeyeceği belirtilmiştir. Kısmi süreli işçiler ile tam süreli işçiler arasında, Belirli süreli işçiler ile Belirsiz süreli işçiler arasında ayrım yasağı açıkça öngörülmüştür. İş sözleşmesinin türüne dayanarak ayrımcılık uygulanması işverenin eşit davranma borcu yükümlülüğüne aykırılık teşkil edecektir.

Sendikaya Üye İşçiler Bakımından

Sendikalar Ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Madde 25’/1de işe alım sürecinde işveren tarafından işçilerin herhangi bir sendikaya bağlı olmaları veya bağlı olamamaları koşul olarak öne sürülemez. Devamı fıkrasında ise, işçilerin çalışma şartları ve ücretleri gibi konularda sendikaya bağlı olan veya olmayan işçiler arasında ayrıma gidilmeyeceği, ayrıca bu işçilerin iş akitlerine bu sebeplere dayanarak son verilemeyeceği belirtilmiştir.

Böylece STİSK madde 25 ile sendikal faaliyetler içerisinde bulunan işçilere yönelik ayrım yasağı ayrıca düzenlenmiş olup sendikal nedenle işverenin eşit davranma borcuna aykırı davranması önlenmek istenmiştir. İş ilişkisinin her aşamasında sendikal ayrımcılığa maruz kalan işçinin bu ayrımcılık türüne dayanarak tazminat talep etme hakkı vardır.

İşverenin Eşit Davranma Borcuna Aykırı Davranması

İş Kanunu madde 5/6’ya göre işverenin eşit davranma borcuna aykırı davranması halinde, işçi 4 aya kadar ücreti tutarını ve yoksun kaldığı haklar da varsa bunlarla birlikte tazminat talep edebilir. Kanun maddesine göre tazminat talep edebilmek için söz konusu ayrım yasağının iş devam ederken veya sözleşmesin sona erme sebebi olması halinde uygulama alanı bulur. “İş ilişkisinde veya sona ermesinde…” denilmek suretiyle söz konusu tazminata ilişkin, iş ilişkisi kurulmadan önce maruz kalınan ayrımcılık öngörülmemiştir.

İş ilişkisi öncesinde karşılaşılan işverenin eşit davranma borcu, yani ayrımcılığa yönelik kişinin başvurması gereken tazminat hükümleri, iş kanunları değil genel hükümler olacaktır.

Ayrımcılık tazminatında, işçinin iş yerindeki pozisyonu, ayrımcılığın türü ve işçide bırakmış olduğu hasar gibi faktörler hakimin tazminat tayininde önem arz edecektir. İş Kanunu madde 5’te ispatla yükümlü taraf için işçi öngörülmüştür. Ancak İş Kanunun 20. Maddesi’de belirtilen haller ile iş sözleşmesinin feshi halinde ispat yükü işverene geçer. Ayrıca ispat yükünün işveren geçtiği bir diğer hal ise, işçinin ayrımcılığın varlığına dair güçlü bir durum ortaya koymasıdır. Bu son durumda hakim, her somut olayda değerlendirme yaparak ispat yükünü işverene geçirebilecektir.

İşçinin ayrımcılık tazminatı talebinde bulunması için uğraşmış olduğu ayrımcılık neticesinde somut bir zarara uğramış olması gerekmez. Ayrımcılığın tek başına varlığı, tazminata hükmetmek için yeterli sayılmıştır. İşverenin eşit davranma borcuna aykırı davranması neticesinde talep edilecek olan ayrımcılık tazminatını davasında ispat ve savunma büyük rol oynamaktadır. Ayrımcılık tazminatını elde edebilmek için bir avukattan hukuki danışmanlık hizmeti almanız sizlerin yararına olacaktır.

Ayrımcılık Tazminatının ve Diğer Tazminatlar

İşverenin eşit davranma borcuna aykırı davranması neticesinde işçinin başvurduğu ayrımcılık tazminatı kurumu, işçinin hakkedeceği diğer tazminatları etkilememektedir. İş Kanunu Madde 5/6’da ayrımcılık tazminatı dışında yoksun kaldığı hakları da talep edebileceği öngörülmüştür. İşverenin eşit davranma borcu ilkesi yükümlülüğünün yerine getirilmemesi sebebiyle ayrımcılık tazminatı yanında eğer hak kazanılmışsa talep edilebilecek olan tazminatlar şunlardır:

Yukarıda sayılan tazminat türlerine hak kazanılması durumunda işçi bu tazminat türlerini ayrımcılık tazminatıyla birlikte talep edebilecektir. Ancak Sendikal Tazminat ve Haksız Fesih Tazminatının ayrımcılık tazminatıyla birlikte istenemeyeceği, uygulamada ve doktrinde hakim olan görüştür.

İşverenin Eşit Davranma Borcu Hakkında Sık Sorulan Sorular

İşverenin eşit davranma konusunu tam anlamıyla anlamak adına aşağıda ziyaretçilerimizden gelen soruları derledik ve cevaplandırdık.

İşverenin Eşit Davranma Borcu Nelerdir?

İşverenin eşit davranma borcu ilkesi gereğince ırk, din, dil, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç gibi unsurlara yönelik ayrımcılık ve farklı muamele yapma yasağıdır.

İşveren Eşit Davranmadığı İşçi İçin Ne Kadar Tazminat Öder?

İşverenin eşit davranma borcuna aykırı hareket etmesi yani işçiye eşit davranmadığı durumlarda İş Kanunu Madde 5 uyarınca, işçiye dört aya kadar ücreti tutarında tazminatı ve yoksun bırakıldığı haklar ödenmek zorundadır.

İlginizi çekebilecek diğer makalelerimiz.

İşverenin Eşit Davranma Borcu